کشت باکتری از روش‌های مهم در میکروبیولوژی است که با آماده‌سازی یک محیط کشت مناسب که در آن میکروب توانایی رشد داشته باشد، انجام می‌شود. با کشت میکروب‌ها در یک محیط آزمایشگاهی می‌توان نوع و مقدار آن میکروب را در یک نمونه آزمایشگاهی تعیین کرد. برای مثال زمانی که یک نمونه از گلو برای انجام آزمایش برداشته می‌شود، می‌توان آن را از لحاظ وجود میکروارگانیسم‌های ایجاد کننده استرپتوکوک در یک محیط کشت خاص آزمایش کرد. هنگامی که یک باکتری خاص شناسایی می‌شود باید یک محیط کشت خالص را برای رشد آن فراهم کرد؛ که این محیط همان محیط کشت باکتری است که در انواع مختلف وجود دارد.
انواع محیط کشت میکروبی
کشت میکروبی چیست؟
مطالعه کردن میکروارگانیسم‌ها در محیط آزمایشگاهی به این معناست که بتوانیم جمعیت آن باکتری را در محیط آزمایشگاهی زنده نگه داریم. کشت بسیاری از میکروارگانیسم‌ها به دلیل نیازهای غذایی و محیطی خاص و تنوع اینگونه نیازها در بین گونه‌های مختلف چالش برانگیز است. کشت باکتری برای تعیین نوع ارگانیسم‌ها، فراوانی آنها در محیط آزمایش یا هر دو استفاده می‌شود. انجام کشت میکروبی یکی از روش‌های اولیه تشخیص میکروبیولوژی است و به عنوان یک ابزار برای تشخیص علت بیماری‌های عفونی با اجازه تکثیر عامل در یک محیط که از پیش تعیین شده استفاده می‌شود.
انواع محیط کشت میکروبی
کشت باکتری چه کاربردی دارد؟
باکتری در اطراف ما مانند آب، خاک و غذا، روی پوست و فلور طبیعی دستگاه روده وجود دارند. مجموعه‌ای از میکروب‌ها که در محیط و بدن انسان وجود دارد بسیار زیاد است. در بدن انسان میلیاردها باکتری وجود دارد که باعث ایجاد فلور طبیعی در بدن می‌شود و بر علیه عوامل بیماری‌زا مهاجم مبارزه می‌کند. باکتری‌ها غالبا در جمعیت‌های مختلط رشد می‌کنند. بسیار نادر است که در یک محیط فقط یک نوع از باکتری وجود داشته باشد. برای تشخیص خصوصیات کشت، ریخت شناسی و فیزیولوژیکی یک گونه را شناسایی کرد، تقسیم‌بندی باکتری‌ها از سایر گونه‌هایی که به صورت کلی از محیط منشا می‌گیرند اهمیت می‌یابد. زمانی که باکتری به صورت رگه‌ای و جدا شده باشد، می‌توان عامل بیماری باکتریایی را شناسایی کرد.
انواع محیط کشت میکروبی
محیط کشت باکتری چیست؟
محیط کشت باکتری یک محیط است که باید قبل از تلقیح با یک باکتری خاص کاملا استریل باشد تا تنها نوع باکتری مورد نظر در نمونه موجود باشد. محیط کشت باکتری باید هر چیزی را که باکتری برای رشد و تکثیر نیاز دارد را برای آن فراهم کند. بنابراین دما، مقدار اسیدی یا بازی بودن محیط، نوع بستر؛ مواد غذایی و اکسیژن در رشد باکتریی بسیار اهمیت دارد. برخی محیط‌های کشت عمومی از رشد طیف وسیعی از ارگانیسم‌ها پشتیبانی می‌کند. یک محیط کشت برجسته از یک محیط همه منظوره به طور کامل یک آبگوشت سویا آزمایشگاهی (TSB) است. از محیط‌های تخصصی برای شناسایی باکتری‌ها استفاده می‌شود و با رنگ‌ها، شاخص‌های pH یا آنتی بیوتیک‌ها کامل می‌شود.
انواع محیط کشت میکروبی
انواع محیط های کشت باکتری شامل کدام موارد هستند؟
محیط‌های کشت را براساس فاکتورهای مختلفی می‌توان تقسیم بندی کرد. برای مثال دسته بندی محیط‌های کشت از نظر نوع بستر 3 نوع دارد که در ادامه می‌آوریم:
محیط کشت جامد
محیط کشت جامد میکروارگانیسم‌های گرما دوست برای کشت‌های ورق جامد میکروارگانیسم‌های گرما دوست مانند Bacillus acidocaldarius ،Bacillus stearothermophilus ،Thermus aquaticus و Thermus thermophilus و … در دمای 50 تا 70 درجه سانتی‌گراد رشد می‌کنند، ثابت شده است. محیط کشت جامد از صمغ ژلان با شفافیت اسیل پایین، عامل ژلینگ ترجیحی در مقایسه با آگار برای شمارش یا جداسازی یا هر دو باکتری گرمادوست ارجحیت دارد. محیط کشت مایع را می‌توان با افزودن حدود 1/5 درصد آگار، ژلی مانند پلی ساکارید استخراج شده از جلبک‌های قرمز، جامد کرد. این محیط کشت در صورت گرم شدن مایع می‌شود، اما در دمای اتاق جامد است.
انواع محیط کشت میکروبی
محیط کشت مایع
محیط‌های کشت جامد سال‌ها پایه اصلی در تست‌های آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی بوده‌اند و هنوز هم در ازمایشگاه‌ها و مراکز میکروبی بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. محیط‌های کشت مایع مزایای بسیاری دارند که امروزه باعث شده بسیار مورد استفاده قرار بگیرند. برای مثال رشد مایکوباکتریوم در محیط مایع به شکل قابل توجهی سریع‌تر از محیط جامد است. محیط کشت مایع همچنین موجب کاهش تاخیر مرتبط با کشت مایکوباکتری می‌شود. همچنین مقدار جداسازی با استفاده از محیط مایع به ویژه با سیستم‌های کشت باکتری مبتنی بر مایع در دسترس تجاری به طور کلی بالاتر از محیط جامد است.
انواع محیط کشت میکروبی
محیط کشت نیمه جامد
محیط نیمه جامد با غلظت 0.5 درصد یا کمتر از آن با استفاده از آگار تهیه می‌شود. این محیط کشت دارای یک قوام نرم مانند کاستارد است و برای پرورش باکتری‌های میکروآیروفیل یا برای تعیین تحرک باکتری‌ها مفید است و استفاده می‌شود.
انواع محیط کشت میکروبی
انواع محیط کشت بر اساس نوع باکتری
علاوه بر دسته بندی فوق انواع مختلفی از روش‌های باکتریایی وجود دارد که بر اساس نوع باکتری مورد نظر یا نیاز به افتراق گونه‌های مختلف استفاده می‌شود.
محیط کشت باکتری براساس نوع باکتری به 4 دسته تقسیم بندی می‌شود که در ادامه می‌آوریم.
محیط غیر انتخابی غنی شده
برای کشت کردن باکتری‌هایی که در شرایط سخت زندگی می‌کنند شامل محیط کشت بلاد آگار، شکلات آگار، مولر هینتون آگار و تیوگلیکونات براث است.
انواع محیط کشت میکروبی
محیط‌های کشت افتراقی
این نوع محیط کشت مانند محیط کشت انتخابی برای تشخیص وجود داشتن یک باکتری خاص در نمونه کاربرد دارد.
محیط کشت‌های اختصاصی
از این نوع محیط کشت برای تشخیص اختصاصی باکتری‌هایی که در شرایط غیر معمول زندگی می‌کنند و یا افتراق آنها از سایر میکروب‌های موجود در نمونه استفاده می‌شود.
انواع محیط کشت میکروبی
محیط‌های کشت انتخابی
برای کشت نمونه‌هایی مانند مدفوع که مخلوطی از انواع میکروب‌ها در آن وجود دارد، از محیط‌های کشت انتخابی استفاده می‌کنند. با افزودن برخی مواد خاص به محیط کشت می‌توان از رشد سایر باکتری‌ها غیر از باکتری موردنظر جلوگیری کرد. برای مثال اگر یک میکرو ارگانیسم به یک آنتی بیوتیک خاص مانند آمپی سیلین یا تتراسایکلین مقاوم باشد، می‌توان آن آنتی بیوتیک را به محیط اضافه کرد تا از رشد کردن سلول‌های دیگری که مقاومت ندارند، جلوگیری کرد. محیط کشت انتخابی که فاقد آمینو اسید مانند پرولین در ترکیب با E-coli که قادر به سنتز آن نیست، معمولا توسط متخصصان ژنتیک قبل از ظهور ژنومیک برای نقشه‌برداری از کروموزوم‌های باکتریایی استفاده می‌شود. نمونه‌هایی از محیط کشت انتخابی در ادامه آمده است:
ائوزین متیلن بلو: این محیط کشت حاوی رنگ‌هایی است که برای باکتری‌های گرم مثبت سمی است که این ماده انتخابی و افتراقی برای کلی فرم است.
محیط کشت عصاره مخمر، آگار عصاره مالت: این نوع محیط کشت دارای PH کم است و از رشد باکتری جلوگیری می‌کند.
آگار روده‌ای Hektoen: این نوع محیط کشت یک نوع محیط کشت انتخابی و افتراقی برای باکتری‌های گرم منفی روده‌ای است.
مانیتول سالت آگار: این نوع محیط کشت برای باکتری‌های گرم مثبت کاربرد دارد.
انواع محیط کشت میکروبی
نتیجه گیری
محیط کشت برای رشد انواع باکتری‌ها در محیط آزمایشگاهی کاربرد دارد. برای رشد کردن یک نوع باکتری خاص گاهی نیاز به تغییر مواد موجود در محیط کشت هست که در این مقاله به طور کامل معرفی شد.
عالی بود. خیلی خوب انواع محیط کشت میکروبی را توضیح دادی.
من همیشه برای فهمیدن انواع محیط های کشت مشکل داشتم.