تحقیق و توسعه در صنایع غذایی

از بدو خلقت بین انسان، غذا و تحقیق رابطه ای نزدیک بوجود آمد. انسان برای ادامه حیات نیاز به غذا داشت و اگر موفق نمی شد. این نیاز را بر طرف نماید، بقایش بر روی زمین غیر ممکن می گردید. همین امر موجب شد که انسانهای اولیه در جستجوی روشهایی باشند که با استفاده از آنها، غذاها را برای مدتی طولانی نگهداری نمایند. استفاده از سرما، گرما، حرارت و نور خورشید، نمک، دود و غیره برای نگهداری غذاها ثمره این بررسی هاست.

پس از انقلاب صنعتی و کارگیری ماشین و شناخت میکروارگانیسمها و نقش آنها در مواد غذایی تحول بزرگی در صنعت غذا بوجود آمد و تولید غذا با روشهای سنتی تبدیل به تولید غذا با روشهای صنعتی گردید.

در این مرحله ارتباط تحقیق و توسعه با صنعت غذا ارتباط تنگاتنگ گردید تا آنجا که در حال حاضر برای تولید غذای سالم و بهداشتی، کارخانه های تولیدکننده مواد غذایی چاره ای جز تاسیس و فعال کردن مراکز تحقیق و توسعه در واحد تولیدی خود ندارند. این کار در کشور ما شروع شده است ولی اگر بخواهیم در کار تولید غذا با کیفیت بالا موفق باشیم، بایستی سرمایه گذاریهای کلانی در امر تحقیق و توسعه نماییم.

تحقیق و توسعه چیست؟

تحقیق و توسعه، کشف دانش جدید درباره محصولات، فرآیندها و خدمات و بکارگیری دانش برای ایجاد محصولات ، فرآیندها و خدمات جدید و توسعه یافته است که نیازهای بازار را پوششدهی مینماید.

نظام های تحقیق و توسعه نقش موثری در خلق دانش و فناوری، پیدایش ایده ها و اندیشه های نوآورانه، بازسازی فرایندها و شیوه های کاری و فراهم شدن فرصتهای جدید کارآفرینی و توسعه کسب و کار دارند. بر همین اساس در بنگاه های اقتصادی و تولیدی، تمایل زیادی به ایجاد و توسعه نظام های تحقیق و توسعه به وجود آمده است. این موضوع در صنایع غذایی نیز مورد توجه قرار گرفته و در اکثر واحدهای تولیدی صنایع غذایی بزرگ، واحد تحقیق و توسعه به عنوان یکی از بخش های موثر در فرایند تولید ایجاد شده است.

البته در کشور ما ، بخش تحقیق و توسعه هنوز جایگاه اصلی خود را در صنعت پیدا نکرده است که شاید از دلایل عدم توجه کافی به این بخش بتوان به این موارد اشاره کرد:

عدم توجه کافی مدیران به بخش های تحقیقاتی به جهت هزینه های آن
عدم ریسک پذیری جهت سرمایه گذاری در اجرای ایده های نو
عدم اعطای تسهیلات ویژه و کافی برای انجام آزمایشات تحقیقاتی به محققین
عدم فرهنگ سازی مناسب جهت پرداختن به ایده های جدید و نو
چرا باید در بخش تحقیق و توسعه سرمایه گذاری کرد؟

اگر نگاهی عمیق به کسب و کارهای موفق بیندازیم متوجه میشویم اولین و مهم ترین بخش آن همان تحقیق و توسعه است حال گاهی ممکن است مدیران آن کسب و کار کاملا ناآگاهانه از آن بهره مند شوند و گاهی هم کاملا آگاهانه و با صرف هزینه بسیار از مزایای این بخش سود میبرند.

برای مثال به پنیر سنتی لیقوان توجه کنید این پنیر توسط مردم بومی یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی تولید شده که علاوه بر ارزش تغذیه ای آن، محبوبیت و بازارپسندی بالایی دارد که موفقیت در تولید این نوع پنیر سبب صادرات آن به سایر کشورها شده است. در حالی که بسیاری از کارخانه های تولید پنیرهای لبنی داخل کشور حتی با داشتن تجهیزات پیشرفته تر نیز موفق به پیشی گرفتن در فروش و بازارپسندی از این نوع پنیر نشدند. موضوع مهمی که سبب موفقیت در تولید پنیر لیقوان شده است دانش تجربی ایست که مردمان بومی آن روستا از پیشینیان خود در ساخت آن پنیر به ارث برده اند. این دانش تجربی شامل درصد ترکیبات مختلف آن پنیر و نحوه تهیه آن و از همه مهم تر ثبات عطر و طعم آن است. پنیر لیقوان نمونه ای از استفاده ناآگاهانه اما سودمند از بخش تحقیق و توسعه است.

به مثالی دیگر توجه کنید یک شرکت تولید سس در ایران با کمترین تجهیزات شروع به فعالیت میکند و کم وکم تلاش در بالا بردن سطح کیفی محصولات خود میکند به این صورت که ابتدا بر کیفیت مواد اولیه مورد نیاز حساسیت بیشتری به خرج میدهد و به عنوان اولین شرکت بخش خصوصی واحد تحقیق و توسعه را در شرکت خود تاسیس میکنند و با برگزاری تست پنل های مختلف توسط پنلیست ها سعی در ارتقای سطح کیفی محصول خود میکند و با انجام هزینه های بیش تر برای انجام آزمایشاتی دقیق تر کیفیت محصول خود را ارتقا میدهد به این صورت که هم اکنون یکی از بزرگترین و با کیفیت ترین شرکت های تولید کننده انواع سس در ایران میباشد و بخش صادرات فعالی نیز دارد. این مورد نیز مثالی از استفاده آگاهانه از تحقیق و توسعه بود.

بخش تحقیق و توسعه اولین و مهم ترین حلقه هر کسب و کاری است برای مثال برای تولید نوعی نان اگر پیشرفته ترین تجهیزات را در اختیار داشته باشیم اما دانش کافی و درستی از ترکیبات و نحوه فراوری آن نداشته باشیم و شروع به تولید نان کنیم به زودی شکست خواهیم خورد حال آنکه اگر دانش فنی و کافی ای در مورد تمام مراحل تولید ، روش های فرآوری و درصد ترکیب اجزای آن داشته باشیم حتی در صورت نداشتن تجهیزات پیشرفته هم میتوانیم کسب و کار خود را ارتقا بدهیم.

در بخش تحقیق و توسعه علاوه بر تلاش برای ارتقای کیفیت محصول فعلی میتوان به ایجاد محصولات سودمند و جدید دیگر، تولید محصولات سودمند ، جذاب و با بازارپسندی بالا از موادی که علی رغم مفید بودن از بازارپسندی خوبی برخوردار نیستند ، حل مشکلات تولید، ارائه راه حل برای کاهش هزینه های تولید پرداخت.

در کنار همه اینها بخش تحقیق و توسعه میتواند اعتماد از دست رفته مردم نسبت به صنعت ( صنعت غذا ) را احیا کند.

بخش تحقیق و توسعه بخش بنیادین و اصلی یک مجموعه تولیدی میباشد . هرچقدر بخش تحقیق و توسعه یک شرکت تولیدی موفق تر و پویا تر باشد آن شرکت نیز موفق تر خواهد بود.

بخش تحقیق و توسعه مغز متفکر یک مجموعه تولیدیست

اگر یک شرکت تولیدی را مانند یک انسان تصور کنیم بخش تحقیق و توسعه حکم مغز را دارد ، بخش های مالی مانند قلب ، بخش فروش همانند ریه ها، و خط تولید همانند دست و پا ، و زبان و دهان آن کیفیت محصول نهاییست. تصور کنید اگر بخش تحقیق و توسعه پویا و موفق باشد آن شرکت مانند انسانی میشود که مغز پویایی دارد و مدام در حال آفرینش ایده های جدید است و با سرعت زیادی به سمت پیشرفت حرکت میکند . اما اگر بخش تحقیق و توسعه آن شرکت خاموش و منفعل باشد مانند انسانیست که دچار مرگ مغزی شده و به زور تجهیزات پزشکی در مدت کوتاهی میتواند نفس بکشد و قلب خود را زنده نگه دارد این انسان پیشرفتی نمیکند و هر لحظه به پایان حیات خود نزدیک تر میشود دقیقا شرکتی که بخش تحقیقات خاموشی داشته باشد نباید منتظر پیشرفت خود باشد بلکه باید خود را برای پایان فعالیت خود اماده کند.

برای ایجاد یک کسب و کار تحقیق و توسعه را باید از چه مرحله ای تا چه مرحله ای به کار برد؟

اولین مرحله از تحقیق و توسعه میتواند آفرینش یک ایده باشد در مرحله بعد باید تحقیقاتی کامل در حوزه آن ایده یا طرح انجام بدهیم مرحله تحقیقات مرحله بسیار مهمیست زیرا تمام تصمیمات بعدی بر پایه این تحقیقات باید گرفته شود لذا هرچه تحقیقات کامل تر و واقعی تر باشد تصمیمات درست تری گرفته میشود. در مرحله بعد در صورت لزوم ایده خام اولیه را متناسب با شرایط فعلی کمی تغییر میدهیم و یا تکمیل تر میکنیم در مرحله بعد به بررسی چگونگی تولید با ریز جزئیات میپردازیم و در مرحله بعد به محاسبه هزینه ها و سود حاصل از اجرای طرح میپردازیم و در اخرین مرحله جهت افزایش کیفیت و بازارپسندی محصول نهایی با نهایت تلاش پیش میریم

در نتیجه:

بخش تحقیق و توسعه حیاتی ترین و مهم ترین بخش برای رشد و ارتقای یک واحد تولیدیست که علی رغم هزینه هایی که میتواند داشته باشد باعث تولید اصولی تر و بهبود کیفیت محصول نهایی میشود که در نهایت سبب افزایش سود دهی اقتصادی نیز میگردد. و با سرمایه گذاری در این بخش میتوان سبب رونق اقتصادی و فنی بیش تر در شرکت تولیدی شد .

مراجع:

نصرآبادی، محمداسماعیل،1397،تحقیق و توسعه در صنایع غذایی،دوازدهمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت و نهمین کنفرانس کارآفرینی و نوآوری های باز،تهران،،،https://civilica.com/doc/826792

http://www.arabomid.blogfa.com/category/31